GUÍA DE ARQUITECTURA DE VIGO 1930-2000

GUIA DE ARQUITECTURA DE VIGO. 1930-2000.

FERNANDO AGRASAR QUIROGA

VANGUARDIAS Y PRIMERA MODERNIDAD

La arquitectura que, por primera vez, reflejó las formas de modernidad, en los años de la Segunda República, expresó el nuevo ideario en la supresión de cualquier elemento decorativo tradicional, las intersecciones de volúmenes nítidos, el predominio de las líneas compositivas horizontales y la inclusión de piezas de evocación naval e industrial. Estas formas arquitectónicas se resolvieron, sorprendentemente, con un material tradicional: el granito. Una buena parte de los edificios de la primera modernidad viguesa ejecutan en piedra sus fachadas. Esto implica la convivencia de un material tradicional con formas y soluciones constructivas pensadas para el acero y el hormigón. Esta extraña unión generó interesantes soluciones: aplacados, fachadas autoportantes, reinterpretaciones modernas de elementos tradicionales y la inquietante lectura simultánea de los valores significativos del material tradicional construyendo formas vinculadas a la iconografía de las vanguardias. Esta peculiaridad de la arquitectura local en la ciudad ofreció una nueva manera de conciliar las nuevas formas modernas con lo existente.

De los diecisiete edificios seleccionados en el primer grupo de esta guía sólo uno de ellos es una obra pública, lo que muestra un panoramaen el que la ciudad afronta unos tiempos de profundos cambios confiada en su propio impulso y en la liberta y decisión con la que ciudadanos y arquitectos encararon la necesidad de abrazar la modernidad.

RELACIÓN DE EDIFICIOS REPRESENTATIVOS

HISTORICISMO Y REGIONALISMO

La arquitectura construida en Vigo que reflejó lenguajes historicistas o regionalistas, desde el año 1930, se distribuye en dos periodos. el primero se situaría en el tránsito entre las décadas de los años 20 a los 30 y el segundo, tras el parentesis de la eclosión moderna en los años de la Segunda República, se prolongará desde la postguerra hasta los primeros años cincuenta. Esta será una auténtica edad de oro para las arquitecturas nolstálgicas, ya que las exigencias expresivas de la Dictadura rechazaban cualquier aproximación al discursos moderno.

El tránsito del racionalismo a la involución historicista, motivado por el clima político y social de los años 40, ofrece episodios en los que se puede apreciar toda la violencia de la imposición y la crudeza de la aceptación de las nuevas exigencias. El edificio García Albo, en la esquina de Gran Vía con Urzáiz, muestra una composición racionalista desfigurada por pórticos dóricos y remates neobarrocos, componiendo un duro testimonio de las circunstancia de la arquitectura en aquel tiempo.

Además de la arquitectura elaborada por los profesionales establecidos en la ciudad, a lo largo de los años 40, otros autores, como Antonio Palacios, Romualdo Madariaga o Pascual Bravo, construyeron obras que inmediatamente pasaron a ser elementos referenciales del paisaje urbano vigués. La consideración de estas obras con las firmadas por arquitectos locales permite establecer un paralelo, en aquellos años de aislamiento y culturalmente pobres, entre la arquitectura elaborada en la ciudad y la producida en otros ámbitos.

RELACIÓN DE EDIFICIOS REPRESENTATIVOS

INCORPORACIÓN AL MOVIMIENTO MODERNO

Tras una prolongada postguerra comienzan, a finales de los años cincuenta, a construirse algunas piezas que retoman el ideario moderno, filtrado a través de los dificiles y escasos contactos con el exterior, ya sean viajes o publicaciones. Algunos personajes que protagonizaron la etapa racionalista de los años 30, como Jenaro de la Fuente o Francisco Castro, proyectaron importantes piezas modernas en este periodo, pero el grueso de la mejor producción corresponde a arquitectos que comenzaban sus carreras, como Xosé Bar Bóo o Desiderio Pernas.

Este nuevo periodo moderno se abre con un edificio de viviendas de Jenaro de la Fuente, del año de 1954, aunque la obra que mejor ejemplifica esta recuperación del discurso moderno es el edificio Plastibar, de Xosé Bar, de 1957. La presencia de la arquitectura vinculada al Movimiento moderno, aún con ciertas heterodoxias, se prolonga hasta el comienzo de la década de los 70. De aquellos años hemos podido seleccionar un nutrido grupo de edificios de indudable interés, que coinciden, paradójicamente, con la etapa más desafortunada y especulativa del desarrollo urbano de Vigo.

En el trabajo de nuestros arquitectos, a lo largo de los años setenta, son numerosas las referencias a con la forma y materiales arquitecturas foráneas, de las que se toman pautas formales y organizativas, a las que se suma una clara preocupación, que abandera Xosé Bar, por vincular la arquitectura moderna de la propia tradición.

RELACIÓN DE EDIFICIOS REPRESENTATIVOS

ARQUITECTURAS TRAS LA CRISIS DEL PENSAMIENTO MODERNO

La arquitectura construida en Vigo desde los primeros años setenta hasta nuestros días presenta un complejo panorama estilístico y crítico iniciado con la reactivación del ciclo arquitectónico moderno. La arquitectura de los últimos 30 años acompaña, con puntualidad cronológica, a las sucesivas ideas y realizaciones surgidas en el panorama internacional, como el diálogo de la Historia, la revalorización de los valores vernáculos, el valor de la forma, la expresión tecnológica o las nuevas abstracciones formales. En el contexto gallego, algunas posibles direcciones de orientación arquitectónica resultan fructíferas, y arrojan varias notables realizaciones, mientras otras se contemplan como ajenas y difícilmente traducibles a la realidad local.

Las cuestiones que desencadenaron la crisis del pensamiento moderno pasan a protagonizar las intenciones de proyecto de las nuevas arquitecturas, como la relación con las características físicas y culturales del lugar, con lo cual se mantienen los rasgos diferenciadores que desde los años 30 distinguen la arquitectura local de sus referentes internacionales.

En las tres últimas décadas es posible observar un cambio sustancial con respecto a otros periodos. La nueva organización del Estado y el desarrollo de infraestructuras y equipamientos han generado el encargo de un número de arquitecturas públicas impensables en otras épocas. En consecuencia, las mayores inversiones en las piezas arquitónicas y la libertad creadora que en muchos casos, frente a las limitaciones del encargo privado, permite la arquitectura institucional, generan un grado mayor de experimentación.

RELACIÓN DE EDIFICIOS REPRESENTATIVOS

IDONAVISMO,BIPOLARIZACIÓN E GUERRA FRÍA

PLANTA DE ANÁLISE E COMENTARIO DE TEXTO HCO TEXTO PROPOSTO: LA DOCTRINA JDÀNOVLas potencias que actúan en el teatro mundial se han agrupado en dos campos distintos: el campo imperialista y antidemocrático, por un lado, el antiimperialista y democrático, de otro.

EEUU es la fuerza dirigente en el campo imperialista, aliados con ellos estaba Francia e Inglaterra …, estados con colonias como Bélgica y Holanda …, países con regímenes antidemocráticos y reaccionarios como Turquía y Grecia, países que dependen política y económicamente de los EEUU, como los de Oriente Medio, América del Sur y China. La finalidad principal del campo imperialista es el fortalecimiento del imperialismo, la preparación de una nueva guerra imperialista, la lucha contra el socialismo y la democracia, el apoyo a todos los regímenes y movimientos antidemocráticos y profascistas.

El otro campo está integrado por las fuerzas antiimperialistas y democráticas. Su fuerza radica en la URSS y las nuevas democracias.

El campo antiimperialista se basa en el movimiento obrero y en los movimientos democráticos de todos los países, en los partidos comunistas hermanos, en los luchadores de los movimientos de liberación de los países coloniales dependientes. El objetivo de este campo es la lucha contra el peligro de una nueva guerra imperialista y contra la expansión imperialista

Discurso del Andrei Jdànov en la Conferencia de Fundación de la Kominform, 1947

CLASIFICACIÓN.-
HISTÓRICO X HISTORIOGRÁFICO Polo afastamento do autor ou non, respecto dos feitos narrados
PÚBLICO X PRIVADO Pola condición ou non, de político ou intelectual do autor
TEMÁTICA.-
POLÍTICA X ECONÓMICA SOCIAL OUTRAS
Citas que xustifican a temática do documento.- Ver o pé do documento, Discurso del Andrei Jdànov en la Conferencia de Fundación de la Kominform, 1947
COORDENADAS TEMPORAIS.Inicio da Guerra Fría COORDENADAS ESPACIAIS.- EEUU/Europa/Tódolos continentes
AUTOR INDIVIDUAL AUTOR COLECTIVO AUTOR INSTITUCIONAL X
IDENTIDADE DO AUTOR.- Andrei Jdànov, político soviético e ideólogo do estalinismo entre 1934-1948
IDEAS PRINCIPAIS (convertidas en titulares alternativos ao do propio documento): Trala victoria sobre as potencias do Eixe, víronse as claras diferenzas entre o sistema político, económico e social que querían para organizar a paz no mundo EEUU e os seus aliados respecto do sistema que pretendía levar a cabo a URSS e os seus aliados. Mentras os EEUU eran defensores do sistema capitalista, a Unión Soviética quería impoñer o sistema socialista. (Ver “Contexto”). A “Doctrina Jdanov” é, pois, a expresión ideolóxica do papel hexemónico da URSS como superpotencia no mundo posterior á II G.M.
ANÁLISE DO TEXTO (Subraiado do texto proposto con anotacións marxinais).-1º parágrafo: Bipolarización das superpotencias .“Las potencias que actúan en el teatro mundial se han agrupado en dos campos distintos”.2º parágrafo: O bloque capitalista (imperialista): Aliados dos EEUU e obxectivo finalista “EEUU es la fuerza dirigente en el campo imperialista…La finalidad principal del campo imperialista es …la lucha contra el socialismo y la democracia”).

3º y 4º parágrafos: O bloque comunista da URSS e das democracias populares (3º párrafo, “Su fuerza radica en la URSS y las nuevas democracias”): Composición e obxectivo finalista (4º párrafo, “El campo antiimperialista se basa en el movimiento obrero…en los partidos comunistas hermanos… en los luchadores de los movimientos de liberación de los países coloniales”.”El objetivo de este campo es la lucha contra el peligro de una nueva guerra imperialista”).

COMENTARIO EXTERNO: BIPOLARIZACIÓN E GUERRA FRÍAINTRODUCCIÓN:Roto O entendemento dos vencedores da II GM, Europa quedaba dividida por un “telón de aceiro” que separaba os exércitos occidentais do exército soviético (Ver item 12 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ) con todo o que significaba de condicionante para o exercicio da soberanía dos países ocupados militarmente. Neste contexto e dada a total destrucción bélica do continente, a Doutrina Truman establecía unha relación causal desta miseria coa extensión dos rexímes totalitarios na postguerra e, en consecuencia, daba sentido á natureza económica e financieira do apoyo (cfr., Plano Marshall) que os EEUU deberían prestar aos países que decidiran conservar as institucións da preguerra (Ver item 19 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ).

DESENVOLVEMENTO:

Rematada a Conferencia de fundación da Kominform en sustitución da antiga Komintern (Internacional Comunista) celebrada en Polonia, o Discurso de A. Jdanov recoñecendo a división en bloques ou campos ideolóxicos nas relacións internacionais, inaguraba o chamado idanovismo, unha resposta maniquea (de bos/de malos), tan característica de tódolos actores da Guerra Fría á Doutrina Truman: os PPCC da Europa oriental deberían pechar fías arredor das políticas da URSS e se rachaba a colaboración coa socialdemocracia e a burguesía; ao tempo, os PPCC da Europa ocidental con participación gubernamental endurecían a súa linea política para non ser cualificados de aliados obxectivos dos imperialistas. .(fonte wikipedia: Jdanov e Kominform).

Este agrupamento dos Estados arredor das grandes superpotencias deu lugar a unha tensión político diplomática permanente entre os dous bloques, capitalista e socialista,que periódicamente se focalizaba en puntos quentes ou en abertos conflictos militares de extensión subrexionais. Exemplos foron, as guerras de Corea,Vietnam e do Congo, as invasión de Hungría e Checoslovaquia ou o bloqueo de Berlín, a construcción do Muro de Berlín e a crise dos misiles de Cuba.(Ver items 11, 13, 14 e 15 do Test O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S. XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN).En definitiva, a bipolarización ideolóxica (liberalismo vs comunismo) e económica (área do dó lar/Plano Marshall vs COMECON) das superpotencias, USA e URSS, alcanzaba necesariamente, no seu carácter de cosmovisións excluíntes, a formalización de bloques militares, OTAN vs Pacto de Varsovia e viceversa.(Ver items 17 e 18 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ)

CONCLUSIÓN:

Ao remata-la 2ª GM só hai duas superpotencias a escala mundial. A súa influencia territorial é consecuencia da súa gran capacidade demográfica e industrial como sen dúbida tamén do seu monopolio nuclear (Ver item 16 do test O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S. XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN). Así se entrou nunha situación denominada de “guerra fría”, concepto que designa o estado de desconfianza, de rivalidade, de tensión e amenazas entre as dous superpotencias, EEUU y URSS, pero sin chegar nunca a un enfrentamento directo entre elas.(Ver 2º parágrafo do Contexto “A BIPOLARIZACIÓN DAS SUPERPOTENCIAS”.

Unha frase de Einstein (“No sé cómo será la Tercera Guerra Mundial, pero sí sé cómo será la cuarta: con palos y piedras.”) é moi ilustrativa do carácter disuasorio dunha guerra nuclear: significaria no mellor dos casos, voltar as oríxes da humanidade.

Calificación final xuño 2010, 4º eso b

NOME E APELIDO ENQUISA TEST ACTIVIDADES DE PROACCIÓN: PPTs/ REC WEB/ FICHAS/ CUEST A&C  TEXTO HISTORICO

ALEMPARTE VILLAMARÍN, DANIELA

NOTA: – 5,6

20/9/0/11 =

11,75/20

20/11/2/7 =

11,75/20

Total:2,35/4

0,25-12

-3,25/6

ARRIBAS GONZÁLEZ,               LAURA

NOTA: 6

20/15/5/0 =

12,25/20

20/0/0 =

20/20

Total:3,25/4

0,250,52

2,75/6

ASTRAY RODRÍGUEZ,            SABELA

NOTA:- 7,3

20/19/1/0 =

18,5/20

20/19/0/1 =

19,25/20

Total: -3,8/4

0,5-12

-3,5/6

CAMPOS MARCILLA,               DIANA E.

NOTA: -5,2

20/0/0/0 =

20/20

20/18/2/0 =

17/20

Total: 3,7/4

-0,5-1

-1,5/6

CARRASCO UBEIRA,                       PEDRO

NOTA: 3,6

20/9/6/5 =

7,25/20

20/11/6/3 =

8,75/20

Total: 1,6/4

0,250,5+1

2/6

CORBACHO ARAGÓN,                     SARA

NOTA:- 2,55

20/7/8/5 =

4,25/20

20/7/8/5 =

8,75/20

Total: 1,3/4

-0,251

-1,25/6

COSTAS                        CORDÓN,                     VÍCTOR

NOTA: 4,3

20/11/2/7 =

11,25/20

20/16/0/4 =

17/20

Total:+2,8/4

0,51

1,5/6

CRESPO                         VÁZQUEZ,                   RAQUEL

NOTA: 5,15

20/13/2/5 =

2,65/4

Total:2,65/4

+ 0,5+ 0,5-1,5

2,5/6

DAVILA TABERNEIRO           BRAIS

NOTA: – 3,25

20/7/6/7 =

5,75/20

20/9/7/4 =

6,5/20

Total:1,25/4

0,5– 0,25-1,5

– 2/6

ELENA                           CORBAL,                      TERESA

NOTA:- 3,5

20/17/3/0 =

15,5/20

20/5/6/9 =

4,25/20

Total:-2/4

0,5-0,500,5

-1,5/6

ESCOBAR                     ARRIETA,                   JESSICKA A.

NP

GIL                                  MARTÍNEZ,                PAULA

NOTA: 4, 45

20/13/1/6 =

14/20

20/16/2/2 =

15,5/20

Total:2,95/4

– 0,5+ 1

1,5/6

GONZÁLEZ CORREA,                      DARÍO

NOTA: 4,65

20/10/3/7 =

10,25/20

20/19/1/0 =

18,5/20

Total:-2,9/4

+0,25- 0,51

1,75/6

LARA LAGOA                         PATIÑO

NOTA: 5,55

20/20/0/0 =

20/20

20/17/0/3 =

17,75/20

Total:-3,8/4

+ 0,50,251

1,75/6

LANDÍN GIL,                        CARLA

NOTA: 4,3

20/11/3/6 =

11/20

20/18/2/0 =

17/20

Total:2,8/4

0,750,250,5

1,5/6

MARTÍNEZ SOUTO, SILVIA

NOTA: – 2,5

20/9/4/7 =

8,75/20

20/8/7/5 =

5,75/20

Total:-1,5/4

0,25-0,250,5

1/6

ADA MELERO                       VILLOT

NOTA: – 5,1

20/12/1/7 =

13,25/20

20/18/1/1 =

17,5/20

Total:-3,1/4

– 0,5—-1,5

– 2/6

MIRANDA PÉREZ                            NOEMÍ

NOTA: – 2,5

20/7/1/12 =

9,5/20

20/10/3/7 =

10,25/20

Total:-2/4

-0,25-0,25—

– 0,5/6

NÚÑEZ MOREIRA,                   JAVIER

NOTA: – 4,25

20/10/1/9 =

11,75/20

20/18/1/1 =

17,75/20

Total:-3/4

0,250,50,5

1,25/6

PARENTE CAMPOS,                      NOELIA

NOTA: – 6,85

20/20/0/0 =

20/20

20/19/1/0 =

18,5/20

Total:3,85/4

0,5-1-1,5

– 3/6

PÉREZ MARTÍNEZ,               MIGUEL

NOTA:- 3,8

20/3/0/17 =

7,25/20

20/11/5/4 =

9,5/20

Total:-1,8/4

0,5-10,5

2/6

PIÑEIRO VIDAL,                          TANIA

NOTA: 5,6

20/12/3/5 =

11,25/20

20/20/0/0 =

20/20

Total:+3,1/4

+0,5-1+ 1

2,5/6

PORTELA FONTÁN,                      ANA

NOTA:- 4,5

20/8/1/11 =

10,25/20

20/15/2/3 =

14,75/20

Total:2,5/4

0,5—-1,5

– 2/6

RODRÍGUEZ                 de la VEGA, GERMÁN

NOTA:- 5,3

20/6/1/13 =

8,75/20

20/19/1/0 =

18,5/20

Total:-2,8/4

0,511

2,5

TABERNEIRO PORRAS, ALEXANDRE

NOTA: – 5,1

20/8/1/11 =

10,25/20

20/20/0/0 =

20/20

Total:-3,1/4

-0,25- 1- 1

2/6

URDAMPILLETA PÉREZ,                          LAURA

NOTA:- 4,6

20/9/2/9 =

10,25/20

20/18/0/2 =

18,5/20

Total:-3,1/4

– 0,5—1

1,5/6

VIÉITEZ LORENZO,                  IVÁN

NOTA: 3,6

20/11/9/0 =

6,5/20

20/12/3/5 =

11,75/20

Total:1,85/4

-0,25- 0,51

1,75/6

VILANOVA PÉREZ,                  CARLA

NOTA:- 5,8

20/17/0/3 =

17,75/20

20/20/0/0=  

20/20

Total:-3,8/4

0,50,51

2/6

PRADO PÉREZ,            KEVIN A.

NOTA: 3,1

20/11/5/4= 9,5/20

20/14/5/1 =

11,75/20

Total: +2,1/4

-1/6

Relación de personaxes da arquitetura e urbanismo de Vigo

  • Alejandro Rodríguez Sesmeros (Edificio Odriozola (1875))
  • Alfonso Penela (Proxecto do Barrio do Cura)
  • Antonio Palacios (Actuación Urbanística en Samil)
  • César Portela (Ampliación Terminal do Aeroporto de Peinador)
  • Desiderio Pernas (Edificio Banco Siméon (1974))
  • Dimas Vallcorba (Casas de Oya (1904))
  • Emilio Garrido (Actuación Urbanística en Samil)
  • Guadalupe Piñera (Sede del COAG en Vigo (2008-2009))
  • Jenaro de la Fuente y Domínguez (Casas para Benigno e Camilo Fernández (1913))
  • Jenaro de la Fuente Álvarez (Estadio Municipal de Balaidos )
  • Jesús Irisarri (Sede del COAG en Vigo (2008-2009))
  • Joaquín Fontán (Estadio Municipal de Balaidos)
  • José Crespo (Proxecto do Barrio do Cura)
  • José Domènech i Estapá (Casa de Francisco Sitjá (1886-1889))
  • José Francoo Montes (Casa do Conde de Torrecedeira (1910-1979))
  • José García Barbón (Casas de Oya (1904))
  • Juan Ignacio Lema (Ampliación Terminal do Aeroporto de Peinador)
  • Lois Pérez Castrillo (Actuación Urbanística en Samil)
  • Manuel Gómez Román (Ordenación detallada do ámbito de Alfageme (APR A-3-21, Alfageme)
  • Manuel Odriozola (Edificio Odriozola (1875))
  • Manuel Pérez Conde (Casas de Oya (1904))
  • Michel Pacewicz (Casas de Oya (1904))
  • Michel Salgado (Proxecto do Barrio do Cura)
  • Mies van der Rohe (Edificio Banco Siméon (1974))
  • Rafael Moneo (El proyecto Moneo y la Panificadora)
  • Rafael Portanet (Actuación Urbanística en Samil)
  • Ricardo Mella Serrano (Estadio Municipal de Balaidos)

GUÍA DE ARQUITECTURA DE VIGO

  • Edificio Salvador Massó

http://www.youtube.com/watch?v=iDrkeb1kgLU

  • Edificio Ribas Barreras

http://www.youtube.com/watch?v=y_r9-mxHU-w

  • Cine Fraga

http://www.youtube.com/watch?v=ORD0Q28qUl0&feature=related

  • Panificadora

http://www.youtube.com/watch?v=QZCf_j4qFqI

  • Edificio de Correos

http://www.youtube.com/watch?v=raE45IH8z6g

  • Edificio Conde

http://www.youtube.com/watch?v=-qrEl1qaxAg

  • Edificio Curbera

http://www.youtube.com/watch?v=ycVsf8gewJs

  • Edificio en García Olloqui

http://www.youtube.com/watch?v=b3H0VZl8l3s

  • Hotel NH, Palacio de Vigo

http://www.youtube.com/watch?v=cOAtUxzMl4U

  • Fundación Barrié

http://www.youtube.com/watch?v=crLVPveOcJU

  • Banco de Galicia

http://www.youtube.com/watch?v=SXO-TaQj5jM

  • Cámara de Comercio de Vigo

http://www.youtube.com/watch?v=NQhfgf4rAmc

  • Centro Cultural de Caixanova

http://www.youtube.com/watch?v=uNwsx8VdWk8

  • Escuela de Aertes y Oficios de Vigo

http://www.youtube.com/watch?v=ymIdX7s0rMM

  • Pernas y Baltar

http://www.youtube.com/watch?v=H4nY3KyCROU

  • Casa das Artes en Vigo

http://www.youtube.com/watch?v=lFzn5SqGfoc

  • Edifcio Sanchón

http://www.youtube.com/watch?v=C4hk090FjA4

A DOCTRINA TRUMAN, BIPOLARIZACIÓN E GUERRA FRÍA

PLANTA DE ANÁLISE E COMENTARIO DE TEXTO HCO TEXTO PROPOSTO: A DOCTRINA TRUMAN

Creo que Estados Unidos tiene el deber de ayudar a los pueblos libres que se resisten a ser esclavizados por minorías armadas o por presiones exteriores.

Creo que debemos ayudar a los pueblos libres a forjar su propio destino. Hay que buscar la semilla de los regímenes totalitarios a la miseria ya la indigencia (…)

Cada nación debe escoger entre dos tipos de vida opuestos. Uno reposa sobre la voluntad de la mayoría y se caracteriza por las instituciones libres, por un gobierno representativo, por elecciones libres, por la garantía del mantenimiento de las libertades individuales y por la ausencia de cualquier opresión política (…)

El otro reposa sobre la voluntad de una minoría impuesta por la fuerza a la mayoría. Se basa en el terror y en la opresión, tiene una prensa y una radio controladas, unas elecciones llamadas ?(así) y las libertades personales han sido suprimidas.

Los pueblos libres de todo el mundo esperan que nosotros les ayudamos a defender sus libertades. Creo que nuestra ayuda debe basarse esencialmente en un apoyo económico y financiero, indispensable para la estabilidad económica y por una vida política coherente …

Discurso del presidente Truman en la Cámara de Representantes de Estados Unidos. Marzo de 1947 (trad. Cast.)

CLASIFICACIÓN.-
HISTÓRICO X HISTORIOGRÁFICO Polo afastamento do autor ou non, respecto dos feitos narrados
PÚBLICO X PRIVADO Pola condición ou non, de político ou intelectual do autor
TEMÁTICA.-
POLÍTICA X ECONÓMICA SOCIAL OUTRAS
Citas que xustifican a temática do documento.- Ver o pé do documento, Discurso del presidente Truman en la Cámara de Representantes de Estados Unidos.
COORDENADAS TEMPORAIS.Inicio da Guerra Fría COORDENADAS ESPACIAIS.- EEUU/Europa/Tódolos continentes
AUTOR INDIVIDUAL AUTOR COLECTIVO AUTOR INSTITUCIONAL X
IDENTIDADE DO AUTOR.- Presidente dos EEUU trala morte de F.D. Roosevelt en 1945 de quén fora Vicepresidente. Saíu reelexido na seguinte lexislatura (1948-52).
IDEAS PRINCIPAIS (convertidas en titulares alternativos ao do propio documento): Trala victoria sobre as potencias do Eixe, víronse as claras diferenzas entre o sistema político, económico e social que querían para organizar a paz no mundo EEUU e os seus aliados respecto do sistema que pretendía levar a cabo a URSS e os seus aliados. Mentras os EEUU eran defensores do sistema capitalista, a Unión Soviética quería impoñer o sistema socialista. (Ver “Contexto”). A “Doctrina Truman” é, pois, a expresión ideolóxica do papel hexemónico dos EEUU como superpotencia no mundo de despois da II G.M.
ANÁLISE DO TEXTO (Subraiado do texto proposto con anotacións marxinais).-1º parágrafo: Compromiso dos EEUU cos pobos libres .“Creo que los EEUU tienen el deber de ayudar a los pueblos libres que se resisten a ser esclavizados…”.

2º parágrafo: Metodoloxía da axuda á autodeterminación dos pobos. “Hay que buscar la semilla de los regímenes totalitarios, a la miseria y a la indigencia”).

3º y 4º parágrafos: Elección polas nacións entre dous cosmovisións socio-políticas: rexímes democráticos (3º párrafo) y rexímes socialistas (4º párrafo).”Cada nación debe escoger entre dos tipos de vida opuestos. Uno … se caracteriza … por un gobierno representativo, por elecciones libres, por la garantía del mantenimiento de las libertades individuales “.”El otro … Se basa … en la opresión, tiene una prensa y una radio controladas, … y las libertades personales han sido suprimidas.”

5º parágrafo: A natureza económico-financieira da axuda norteamericana. “ Creo que nuestra ayuda debe basarse esencialmente en un apoyo económico y financiero, indispensable para la estabilidad económica y por una vida política coherente”.

COMENTARIO EXTERNO: BIPOLARIZACIÓN E GUERRA FRÍAINTRODUCCIÓN:

Roto o entendemento dos vencedores da II GM, Europa quedaba dividida por un “telón de aceiro” que separaba os exércitos occidentais do exército soviético (Ver item 12 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ) con todo o que esto significaba de condicionante para o exercicio da soberanía dos países ocupados militarmente. Neste contexto, e dada a total destrucción bélica do continente, a Doutrina Truman establecía unha relación causal desta miseria coa extensión dos rexímes totalitarios na postguerra e, en consecuencia, daba sentido á natureza económica e financieira do apoio (cfr., Plano Marshall) que os EEUU deberían prestar aos países que decidiran conservar as institucións da preguerra (Ver item 19 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ).

DESENVOLVEMENTO:

A Doutrina Truman estaba dirixida aos pobos libres (de tradición liberal); é dicir segundo este texto, a un grupo homoxéneo de países caracterizados pola regular celebración de eleccións para a formación de gobernos representativos da vontade maioritaria dos seus cidadáns. Sen embargo, segundo a percepción da superpotencia soviética (cfr., Informe Jdanov) esos supostos pobos libres non constituían un grupo tan homoxéneo; ben ao contrario, estaban formados por EEUU, como forza dirixente,con seus aliados Francia e Reino Unido, por Estados con colonias en referencia a Bélxica e Holanda, por reximes antidemocráticos e reaccionarios como Grecia e Turkía ou por países dependentes económicamente en Oriente Medio, de Iberoamérica e de Asia, como China.(Extractos dos textos propostos para a avaliación)

Este agrupamento dos Estados arredor das grandes superpotencias deu lugar a unha tensión político diplomática permanente entre os dous bloques, capitalista e socialista,que periódicamente se focalizaba en puntos quentes ou en abertos conflictos militares de extensión subrexional. Exemplos foron, as guerras de Corea,Vietnam e do Congo, as invasións de Hungría e Checoslovaquia ou o bloqueo de Berlín, a construcción do Muro de Berlín e a crise dos misiles de Cuba. (Ver items 11, 13, 14 e 15 do Test O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S. XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN). En definitiva, a bipolarización ideolóxica (liberalismo vs comunismo) e económica (área do dólar/Plano Marshall vs COMECON, área do rublo) das superpotencias, USA e URSS, alcanzaba necesariamente, no seu carácter de cosmovisións excluíntes, a formalización de bloques militares, OTAN vs Pacto de Varsovia e viceversa. (Ver items 17 e 18 do test A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ)

CONCLUSIÓN:

Ao remata-la 2ª GM só hai duas superpotencias a escala mundial. A súa influencia territorial é consecuencia da súa gran capacidade demográfica e industrial como sen dúbida tamén do seu monopolio nuclear (Ver item 16 do test O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S. XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN). Así se entrou nunha situación denominada de guerra fría, concepto que designa o estado de desconfianza, de rivalidade, de tensión e amenazas entre as dous superpotencias, EEUU y URSS, pero sin chegar nunca a un enfrentamento directo.(Ver 2º parágrafo do Contexto “A BIPOLARIZACIÓN DAS SUPERPOTENCIAS”.

Unha frase de Einstein (“No sé cómo será la Tercera Guerra Mundial, pero sí sé cómo será la cuarta: con palos y piedras.”) é moi ilustrativa do carácter disuasorio dunha guerra nuclear: significaria no mellor dos casos, voltar as oríxes da humanidade.

BIPOLARIZACIÓN DAS SUPERPOTENCIAS

EL CONTEXTO DE LA ÉPOCA

Al poco de acabar la Segunda Guerra Mundial, el mundo se dividió en dos grandes bloques liderados por EEUU y por la URSS. Tras la victoria sobre las potencias del Eje, se vio que había una clara diferencia entre el sistema político, económico y social que querían para organizar la paz en el mundo EEUU y sus aliados, y el sistema que pretendía llevar a cabo la URSS y sus aliados. Mientras que los EEUU eran defensores del sistema capitalista, la Unión Soviética quería imponer el sistema socialista.

Así se entró en una situación denominada de guerra fría. el concepto guerra fría designa el estado de desconfianza, de rivalidad, de tensión amenazas entre las dos superpotencias, EEUU y URSS, que comenzó poco después del fin de la Segunda Guerra Mundial, pero sin llegar nunca a un enfrentamiento directo.

En Berlín, en 1961, la Unión Soviética construyó un muro que separaba las dos zonas de la ciudad para evitar la huida de alemanes de la parte oriental en la parte occidental. Las dos grandes potencias retomaron las pruebas nucleares y paralizaron unas conversaciones de desarme iniciadas poco antes.

Otro grave conflicto de la guerra fría fue el tema de Cuba. En 1959, en esta isla del Caribe triunfó una revolución encabezada por Fidel Castro y el Che Guevara. El nuevo gobierno revolucionario inició relaciones con la URSS. En 1962, aviones estadounidenses descubrieron la isla rampas de lanzamiento de misiles que amenazaban la costa oriental de Estados Unidos. El gobierno estadounidense decretó el bloqueo militar de Cuba y dejó claro que no dejaría pasar ningún barco en el preciso momento que se acercaba la isla un conjunto de buques de guerra soviéticos. Aunque la tensión fue muy alta, las negociaciones entre las dos potencias alejar el fantasma de la guerra.

La bomba de hidrógeno

En 1961, la URSS ensaya una bomba H de 75 megatones. Se puede hacer el cálculo de los efectos destructivos en forma de cuatro círculos: en el primero, hasta catorce kilómetros, aniquila y volatiliza todo lo que existe, en el segundo, hasta 42 kilómetros, todo queda quemado, en el tercero, hasta 90 kilómetros, el calor y la radiactividad causan daños mortales a los seres vivos, en el cuarto, a partir de los 90 kilómetros y hasta los 130 kilómetros, las posibilidades de sobrevivir son de un 50%, en función de la exposición a la radiactividad .

Armamento de destrucción masiva de las potencias nucleares durante la “guerra fría“:

– Aviones de bombardeo, Cargados con bombas nucleares y con una autonomía de vuelo 16.000 kilómetros.

– Misiles ICBM (Intercontinental Ballistic Missile), Almacenados en silos subterráneos, capaces de conseguir un blanco a 13 mil kilómetros y con una capacidad destructora de 25 megatones (1.250 veces la bomba de Hiroshima).

Submarinos nucleares, Capaces de conseguir un blanco a 9.000 kilómetros y con una potencia destructiva de entre 5 y 10 megatones.

Misiles de ojivas múltiples, Portadores de 3,5 o 10 cabezas nucleares independientes con un objetivo concreto para cada uno de ellos, con un radio de 4.500 kilómetros y una potencia de 2 a 4 megatones por cada misil.

– Iniciativa de defensa estratégica (guerra de las galaxias), Desarrollada por los EE.UU., con satélites de vigilancia y radares espaciales que podían detectar cualquier lanzamiento de un misil de la URSS y destruirlo atmósfera por un sistema de rayo láser y cañones electromagnéticos.

– Bomba de neutrones, Desarrollada por EEUU. La bomba aniquila la vida animal pero no destruye ni edificios ni cosechas.

ACTIVIDADES HISTORIOGRÁFICAS

1 .- Lee el anexo “Dos visiones sobre la bipolarización” y contesta las siguientes preguntas:

a) ¿Cuál es el deber de los Estados Unidos, según Truman? De qué dos tipos de vida opuestos habla el presidente estadounidense? A quién hay que ayudar? Como debe ser esta ayuda?

b) Comenta el significado de la frase de Truman: “Hay que buscar la semilla de los regímenes totalitarios a la miseria ya la indigencia“.

c) Después de leer el texto de Andrei Jdànov, ideólogo de Stalin, responde:

– ¿Cuáles son los dos campos en que se han agrupado las potencias mundiales?
– ¿Qué países se alinean en cada bloque?
– ¿Quién lidera el bloque imperialista?
– ¿Qué país es el líder del bloque antiimperialista?
– ¿Qué características presenta el bloque imperialista? Y el antiimperialista? ¿Quién quiere la guerra? ¿Con qué finalidad?

2 .- Comenta el significado de esta frase de Einstein: “No sé cómo será la Tercera Guerra Mundial, pero sí sé cómo será la cuarta: con palos y piedras.”

ANEXO: Dos visiones sobre la bipolarización

La doctrina Truman

Creo que Estados Unidos tiene el deber de ayudar a los pueblos libres que se resisten a ser esclavizados por minorías armadas o por presiones exteriores.

Creo que debemos ayudar a los pueblos libres a forjar su propio destino. Hay que buscar la semilla de los regímenes totalitarios a la miseria ya la indigencia (…)

Cada nación debe escoger entre dos tipos de vida opuestos. Uno reposa sobre la voluntad de la mayoría y se caracteriza por las instituciones libres, por un gobierno representativo, por elecciones libres, por la garantía del mantenimiento de las libertades individuales y por la ausencia de cualquier opresión política (…)

El otro reposa sobre la voluntad de una minoría impuesta por la fuerza a la mayoría. Se basa en el terror y en la opresión, tiene una prensa y una radio controladas, unas elecciones llamadas y las libertades personales han sido suprimidas.

Los pueblos libres de todo el mundo esperan que nosotros les ayudamos a defender sus libertades. Creo que nuestra ayuda debe basarse esencialmente en un apoyo económico y financiero, indispensable para la estabilidad económica y por una vida política coherente …
Discurso del presidente Truman en la Cámara de Representantes de Estados Unidos. Marzo de 1947

La doctrina Jdànov

Las potencias que actúan en el teatro mundial se han agrupado en dos campos distintos: el campo imperialista y antidemocrático, por un lado, el antiimperialista y democrático, de otra.

EEUU es la fuerza dirigente en el campo imperialista, aliados con ellos estaba Francia e Inglaterra …, estados con colonias como Bélgica y Holanda …, países con regímenes antidemocráticos y reaccionarios como Turquía y Grecia, países que dependen políticamente y económica de los EEUU, como los de Oriente Medio, América del Sur y China. La finalidad principal del campo imperialista es el fortalecimiento del imperialismo, la preparación de una nueva guerra imperialista, la lucha contra el socialismo y la democracia, el apoyo a todos los regímenes y movimientos antidemocráticos y profeixistes.

El otro campo está integrado por las fuerzas antiimperialistas y democráticas. Su fuerza radica en la URSS y las nuevas democracias.

El campo antiimperialista se basa en el movimiento obrero y en los movimientos democráticos de todos los países, en los partidos comunistas hermanos, en los luchadores de los movimientos de liberación de los países coloniales dependientes. El objetivo de este campo es la lucha contra el peligro de una nueva guerra imperialista y contra la expansión imperialista

Discurso de Andrei Jdànov. 1947

ESPAÑA NO S.XX: DITADURA DE FRANCO E MONARQUÍA DEMOCRÁTICA

1.- A victoria de Franco na Guerra Civil debéuse en parte á axuda das potencias do Eixo Berlín-Roma. O novo Estado nacía como un Estado totalitario:1) de partido único; 2) militarista; 3) sen liberdade relixiosa.

2.- A guerra lóstrego (blitzkrieg) e a derrota do exército francés creou no nacionalismo español dúbidas a prol da entrada no conflicto bélico. Entre as vantaxes estaba a recuperación de Xibraltar e a creación dun imperio en África a costa do Marrocos francés. En contra, a fame e a creba do país. As negociacións tiveron lugar en outubro de 1940 na localidade fronteriza de:1) Hendaia; 2) Port-Bou; 3) Somport.

3.- Cando a derrota do Eixo fíxose evidente, a política española reforzou a neutralidade (retorno da División Azul, corpo voluntario na fronte oriental soviética). A victoria aliada supuxo a condea internacional do rexime franquista a través:1) da retirada de embaixadores e o peche da fronteira con Francia; 2) a negación como membro da ONU; 3) as dous son correctas.

4.-Na adaptación á nova orde internacional o franquismo abandonou os signos externos feixistas, adouptando medidas formalmente (non funcionalmente) democráticas como:1) a restauración dunhas cámaras de representantes plurais; 2) a elaboración dunha Leis Fundamentais; 3) nengunha das dous son correctas.

5.-A ruptura USA-URSS na interpretación dos Acordos de Ialta e Postdam convertirá ao rexime anticomunista de Franco nun aliado oportunista dos norteamericanos a través do pacto bilateral de 1953 (axudas económicas por bases militares).Dous anos máis tarde España ingresa:1) na CEE; 2) na OTAN; 3) na ONU.

6.- As restriccións ao comercio impostas pola guerra mundial levaron ao goberno franquista a impoñer unha política autárquica, concretada nun intervencionismo de Estado (supresión da liberdade de mercado e control das actividades económica, medidas de incremento da producción agraria e creación do INI, etc.), insuficiente para superar a dependencia exterior.Cronolóxicamente a autarquía extendeuse:1) ós 40; 2) ós 50; 3) ós 60.

7.- As desviacións e as insuficiencias da Autarquía trataron de superarse a través dunha serie de medidas de carácter liberalizador que permitiron a entrada de capital exterior e con ela o arranque do desenvolvemento económico. A nova política coñeceuse como:1) Plano Marshall; 2) Plano de Estabilización; 3) Plano de Reconversión.

8.- Ó termo da Guerra Civil implantouse un modelo de sociedade semellante ó que existía con anterioridade á proclamación da II República cos sectores tradicionais, xunto a Igrexa e o Exército, como os máis influentes. Ideolóxicamente, o rexime baseouse no ideario de Falanxe e a participación política no marco da Ditadura a través:1) do Movemento Nacional;2) da FET e das JONS; 3) as dous son a mesma cousa.

9.- Ó acabar a II G,M, as posesións coloniais españolas comprendían o Sáhara, Ifni, Guinea Ecuatorial e o Protectorado do norte de Marrocos. A Independencia do territorio rifeño en 1956 foi `paralela a do Marrocos francés. En 1969, selles incorporou Ifni. Ese mesmo ano Rio Muni e as Illas de Fernando Póo e Annobón convirtéronse nun novo Estado baixo a presión descolonizadora:1) da opinión pública internacional; 2) da ONU; 3) da OUA.

10.- O Sáhara occ. de case 2.500.000 Kms2 e de menos de 100.000 habs, posúe os depósitos máis ricos de fosfatos do mundo. A reinvindicación de Marrocos sobre este territorio ó final da ditadura franquista, levou a España a repartila, coa oposición da poboación saharaui,entre os dous veciños do norte e do sul (Marrocos e Mauritania) :1) no Congreso de Rabat; 2) no Foro de Nuakchott;3) na Conferencia de Madrid.

11.- Nos anos 60 uníanse en España desenvolvemento económico e procesos de apertura política, se ben baixo un férreo control dos medios de comunicación e de persecución das organizacións de opositores. En 1966, aprobouse unha reforma das Cortes, pola que se creaba a figura do Presidente de Goberno e se establecía a forma de sucesión ao Caudillo. A nova lexislación é coñecida como:1)Foro dos Españois; 2) Lei Orgánica; 3) nengunha é correcta.

12.- Nestes anos 60 a oposición antifranquista maniféstase fragmentada tanto no eido político como socio-sindical. No primeiro, atopamos aos nacionalismos periféricos, comunistas, socialistas e democristiáns. Representantes destas úútimas ideoloxías solicitaron aos países europeos que esixisen reformas democráticas á España de Franco. Este episodio coñécese como:1) ”o contubernio xudeo-masónico”; 2) a reunión de Múnich de 1962; 3) as dous son correctas.

13.- O chamado “milagre español” reproduciu o crecemento económico dos países de Europa occ., aínda que con retraso e sen que apenas supuxese reformas políticas. As bases deste relanzamento económico foron, xunto ós Planos de Desenvolvemento:1) a emigración e o turismo;2) as remesas dos emigrantes;3) a venda dos pobres e xaque logo, do paro.

14.- Houbo tres Planos de Desenvolvemento entre 1964 e 1975 que convirtiron a España no décimo país industrial do mundo (sectores siderúrxico, automovilístico e de construcción). Con todo, España seguíu sendo un país exportador de productos agrarios (aceite, cítricos e viños). Os beneficiarios desta industrialización foron:1) as clases medias e as cidades; 2) as rexións de maior tradición fabril exclusivamente;3) os sectores de apoio ó réxime.

15.- Ó final do réxime franquista, nun contexto de desaxustes económicos internos (atraso agrario, dependencia tecnolóxica, saturación urbana e falla de infraestructuras) agravada pola crise enerxética, medrou a oposición nos ambientes estudiantil e obreiro. Malia os intentos de perpetuarse (cfr.,”O bunker”), este réxime personalista desaparecerá coa morte do seu fundador:1) 20 D de 1973; 2) 20 N de 1975; 3) 23 F de 1981.

16.- Trala morte de Franco restaurouse a Monarquía con Xoán Carlos I, nomeado sucesor por aquél. O Rei favorecerá a implantación dun réxime democrático e o Presidente Suárez dará os pasos para desfacer o Estado franquista sen vacío legal a través:1) dun referendun para a Reforma Política; 2) da convocatoria de Cortes constituíntes; 3) as dous,por esa orde.

17.- A Constitución española aprobada en decembro de 1978 define a España como monarquía parlamentaria (división de poderes) e como o estado das Autonomías (fronte a unha concepción centralista). Históricamente as duas constitucións que recoñeceron este feito foron:1) as de 1873 e a de 1931; 2) as de 1812 e 1837; 3) as de 1845 e 1876.

18.- A Constitución de 1978 permite a cada Comunidade do Estado acceder á Autonomía por vías diversas; sen embargo, despois de dous décadas de vixencia a organización institucional de todas elas é bastante similar. Polo que respecta ás competencias transferidas debemos diferenciar as chamadas Comunidades “históricas”, é dicir:1) Castela e Aragón; 2) Galicia, Euskadi e Cataluña; 3) Navarra e Granada.

19.- Ó largo do s.XX España deu pintores fundamentais para a arte contemporánea, o que supuxo un reto e tamén unha sombra para os artistas das xeneracións posteriores. Entre 1945 e 1980 salientan colectivos e personalidades como:1) Dau al Set e A.Tapies; 2) O Paso e A.Saura; 3) as dous son correctas.

20.- Na consolidación da democracia española hai que salientar as aportacións da UCD de Adolfo Suárez (transición democrática), do PSOE de Felipe González (entrada na CEE e na OTAN) e do PP de José María Aznar (entrada na UEM). Ó largo de toda esta etapa histórica o problema social máis importante foi:1) o paro; 2) o terrorismo; 3) a drogadicción.

O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S.XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN

1.- Unha das consecuencias máis importantes da II GM foi o inicio do proceso de descolonización, é dicir, do acceso á independencia daqueles países que estaban sometidos ao rexime colonial. Cronolóxicamente extendeuse: 1) desde 1945 a 1975; 2) paralelamente á guerra fría e á distensión da coexistencia pacífica; 3) as dous son correctas.

2.- O acceso á independencia non implicou necesariamente a autonomía económica ou cultural. Na nova situación as antigas colonias son agora países subdesenvolvidos de economía dependente, que se manifesta a través dun comercio desigual (venda de materias primas e de pobres a cambio de manufacturas). Trátase, pois, dun fenómeno de: 1) neo-foralismo; 2) neo-colonialismo 3) neo-capitalismo.

3.- A primeira vaga descolonizadora iniciouse en Asia. No subcontinente indio a loita pola independencia do Imperio británico coñecera fitos como o Pacto de Lucknow (1916), de converxencia dos nacionalistas hindúes do Partido do Congreso (Nehru) e da Liga Musulmana (Alí Khinnah). O movemento adquiriu un gran desenvolvemento no periodo de Entreguerras arredor de:1) Mahatma Gandhi; 2) Indhira Gandhi; 3) Rajiv Gandhi.

4.- A independencia do Indostán en 1947 non impediu a división de hindúes (Unión India) e de musulmáns (Pakistán e Bangla Desh) como mal menor dunha violencia:1) que costou a vida do propio Gandhi; 2) millóns de desprazados; 3) as dous son correctas .

5.- O proceso de independencia de Indonesia (1949) é representativo dentro do escenario asiático: colonia europea ocupada polo xaponeses que finalmente derrotados lle permite rexeitar o estatuto neocolonial ofertado pola metrópoli (neste caso, o Reino de Holanda). O primeiro Xefe de Estado desta República islámica foi:1) Sukarno; 2) Suharto; 3) U Thant.

6.- A colonia francesa de Indochina tamén coñeceu trala II GM unha proclamación unilateral de independencia (Ho Chi Minh). A guerra prolongouse ata os acordos de Xenebra de 1954 que dividiu o territorio en 3 novos Estados: 1) Vietnam, Malasia e Siam; 2) Vietnam, Laos e Camboia; 3) Vietnam, Thailandia e Tonkín.

7.- A segunda vaga de descolonización extendeuse polo norte de África. Libia, excolonia italiana e baixo a tutela da ONU desde 1946 obtivo a súa independencia en 1951. Nas colonias francesas do Mogreb (Marrocos, Alxeria e Tunisia) a presión popular independentista desde 1954 tivo respostas máis ou menos represivas da metrópoli en función:1) da unidade ou non dos políticos imperialistas; 2) da antiguidade do establecemento colonial; 3) da proximidade xeográfica ao territorio de Francia.

8.- A vaga descolonizadora pola África subsahariana extendeuse desde 1958 (Ghana) a 1977 (Namibia) e supuxo o desmantelamento dos imperios británico e francés, malia a adoupción de estratexias descolonizadoras diferenciadas (de autogoberno e de integración plena, respectivamente). A Commonwealth ou asociación do Reino Unido coas excolonias é unha institución: 1) política; 2) económica; 3) lingüística e cultural.

9.- En África alternaron os procesos de transición pacíficos cos violentos. Especialmente conflictivo foi a independencia das colonias portuguesas. Outras independencias complicadas, ainda que con diferencias entre sí, foron:1) as de Guinea e Senegal; 2) Kenia e Congo; 3) Somalia e Rodhesia.

10.- A descolonización implicou a aparición de novos actores políticos á marxe dos bloques socialista e capitalista enfrontados nos anos da guerra fría, tal como se manifestou na Conferencia de Belgrado (1961) co Movemento de Países Non-aliñados. A afirmación do dereito de autodeterminación que recolle a Carta das UN foi unha reinvindicación da 1ª Conferencia de Países Afroasiáticos (1955) celebrada en: 1) Bandung; 2) Pekín; 3) Trípoli.

11.- Rematada a II GM e malia os conflictos abertos como resultado da diferente interpretación dos acordos de Ialta (Grecia, Berlín, etc.), o primeiro enfrontamento entre as superpotencias con manifestacións bélicas tivo escenario asiático (guerra de Corea, 1950-53). O armisticio de Pammujon deixaba as cousas como no momento da rendición dos xaponeses ante rusos e americanos, un país dividido en dous Estados: 1) polo paralelo 42; 2) polo paralelo 38; 3) polo meridián 190 lonx E.

12.- A morte de Stalin en 1953 e o proceso de desestalinización subseguinte (XX Congreso do PCUS) favoreceu a transición cara a unha distensión nas relacións internacionais da chamada “guerra fría” (doutrina Truman e idanovismo). O novo marco internacional no que as superpotencias recoñecían os seus liderazgos nos seus respectivos bloques de aliados foi cualificado historiográficamente como: 1) de resposta flexible; 2) de coexistencia pacífica; 3) de contubernio antinatural.

13.- As tensións no interior de cada bloque puxeron en evidencia máis a suposta homoxeneización que a xerarquización dos mesmos, só cuestionada a partir da autonomía nuclear (Gran Bretaña, Francia, R.P. De China). Dous acontecementos que exemplifican esta consolidación do liderazgo americano e ruso foron en 1956:1) a crise da canle de Suez e a invasión de Budapest; 2) a guerra dos Seis Días e e a guerra do Yom Kippur; 3) a invasión de Checoslovaquia e a crise de Cachemira.

14.- Outras crises internacionais, xa na década dos 60 foron a construcción do Muro de Berlín (1961) e a crise dos misiles de Cuba (1962), nas que os bloques a través das súas superpotencias mediron as súas capacidades de presión diplomática. Os Xefes de Estado de USA e da URSS neses históricos momentos eran:1) Eisenhower e Molotov ;2) Kennedy e Kruchev; 3) Jonshon e Breznev.

15.- O final da guerra de Indochina (1954), Vietnam dividiuse en dous polo paralelo 17. En Vietnam do Sul, o goberno autoritario provocou a aparición dunha resistencia armada ou “vietcong”; así como a expansión comunista do norte favoreceu a intervención americana (1960-1973). A unificación baixo o goberno de Hanoi tivo lugar en :1) 1975; 2) 1980; 3) 1985.

16.- A URSS pola súa banda, apoiou militarmente a países africáns (Angola, Etiopía) e hispanos (Nicaragua) enfrontados co liderato capitalista; mais tamén para mante-lo equilibrio con USA interveu en Afganistán (1979-1989), malia a condea da ONU, dos Países Non-aliñados e: 1) do movemento dos budistas talibáns; 2) da Liga Islámica; 3) dos fundametalistas hindús.

17.- Ata mediados do s.XX os grandes grupos petroleiros eran norteamericanos, británicos e holandeses. A partir de 1960 coa fundación da OPEP comenzaron os países productores a idear unha política común. En outubro de 1973 o petróleo convirteuse nunha arma política. O factor desencadeante foi:1) a revolución iraní de Khomeini; 2) a invasión de Kuwait; 3) a guerra árabo-israelí do Yom Kippur.

18.- Coas crises dos prezos do petróleo de 1973 e de 1979 o mundo occidental decatouse da súa dependencia respecto desta fonte de enerxía; denante esta situación e co fin de reparti-la os países desenvolvidos crearon: 1) un Comité de Administración da Crise ; 2 )unha Diputación Xeral de Emerxencias; 3) unha Axencia Internacional da Enerxía.

19.- A revolución que derrocou á dinastía Pahlevi e instaurou a República Islámica en Irán enmárcase no contexto do rexeitamento polos países islámicos do neocolonialismo occidental. Este descontento manifestouse nunha volta ó sentido estricto do Corán tanto no relixioso como no político. Exemplos de fundamentalismo islámico son:1) os Irmáns musulmáns e a Fronte Islámica de Salvación; 2) Hezbolá e Hamas; 3 ) as dous son correctas.

20.- A política de “firmeza” e de desafío armamentista do Presidente USA, R. Reagan acelerou as contradiccións internas do bloque soviético. O fracaso das reformas (perestroika e gladnost) de Gorbachev (Secretario do PCUS) e o Golpe de Estado de 1991 provocou a desaparición da URSS sustituida pola: 1) Comunidade de Estados Independentes; 2 ) Confederación de Estados Soberáns; 3) Sociedade de Estados Solidarios.

EXAME XUNIO

AVISO A NAVEGANTES: AVALIACIÓN FINAL

4º CURSO DE ESO: GRUPOS A e B

EXAME DA 3ª AVALIACIÓN. EXERCICIOS DE TEST E DE COMPOSICION DE TEXTO (PARTE IMPERATIVA: Valor 80% da puntuación final)

4º ESO A: Mércores, 9. Duración: 50 minutos (20 + 30)

4º ESO B: Luns, 7. Duración: 50 minutos (20 + 30)

PROBA DE TEST: HISTORIA DO S. XX. Valor: 4 puntos

EUROPA NA 2ª METADE DO XIX: O IMPERIALISMO

A GRANDE GUERRA E ACRISE DO ESTADO LIBERAL

ESPAÑA NAS PRIMEIRAS DÉCADAS DO S. XX

A II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ

O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S.XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN

ESPAÑA NO S.XX: DITADURA DE FRANCO E MONARQUÍA DEMOCRÁTICA

COMPOSICIÓN DE TEXTO: GUERRA FRÍA E COEXISTENCIA PACÍFICA.Valor: 6 puntos

A PARTIR DA FOTOCOPIA DE AULA BIPOLARIZACIÓN DAS SUPERPOTENCIAS (VER LANTERNA MÁXICA DE CLIO, “TELÉFONO ROJO, VOLAMOS HACIA MOSCÚ” E DOS TESTSA II GUERRA MUNDIAL E A ORGANIZACIÓN DA PAZ” e “O MUNDO NA 2ª 1/2 DO S.XX: DESCOLONIZACIÓN E BIPOLARIZACIÓN”.

ACTIVIDADES DE PROACCIÓN (PARTE OPTATIVA:Valor 20% da puntuación final)

PRESENTACIÓNS POWER POINT (TEMÁTICA ARQUITECTURA): ”ARQUITECTURA RACIONALISTA, LE CORBUSIER E MIES VAN DER ROHE” E “FITOS ARQUITECTÓNICOS NO CONCELLO DE VIGO”.

PROCURA DE RECURSOS WEB A PARTIR DOS ENUNCIADOS DAS ENQUISAS-TEST

ELABORACIÓN DE FICHAS BIOGRÁFICAS DE PERSOEIROS EGREXIOS DA HISTORIA DE ESPAÑA DO S. XX (Tomar como referencia o rueiro de VIGO)

ELABORACIÓN DE FICHAS TÉCNICO-ARTÍSTICAS DE CINE DE HISTORIA

REALIZACIÓN DOS CUESTIONARIOS DO MATERIAL DE APOIO ÁS PROXECCIÓNS DOS DOCUMENTAIS “HISTORIA DO S. XX DA B.B.C.